Chronische stress is lastig om tegen te gaan, je zult eerst moeten ontdekken waar het vandaan komt. Jan Bommerez legt de lichamelijke achtergronden uit van chronische stress.
Deze tekst is een weergave van de mailing die Jan Bommerez verstuurde op 3 september 2017. Omdat ik mij kan vinden in zijn denkwijze en onderzoeken, publiceer ik hier graag zijn gedachten over chronische stress.
samenvatting
Het is een uitgebreide tekst, maar de samenvatting komt er op neer dat ons lichaam reageert op stress met de Hypothalamus-Hypofyse-Bijnier as. De hypothalamus scheidt bij stress hormonen af die de hypofyse en de bijnieren activeren. Er wordt dan instant adrenaline en cortisol in het bloed afgescheiden. Alles wordt door het brein ingezet op ‘overleven’.
Chronische stress ontstaat wanneer deze lichamelijke reactie vrijwel constant blijft bestaan, wat vervolgens alle processen in het lichaam gaat verstoren. De oorzaken van deze constante stress zijn emotionele herinneringen in ons brein (in de amygdala) die onbewust worden aangewakkerd. Door deze emotionele herinneringen aan te pakken, verdwijnt de aanleiding voor de chronische stress.
De onverkorte tekst van Jan Bommerez:
de respons van het lichaam op gezonde stress
Er is een gezonde stress respons i.e. het lichaam dat wordt gemobiliseerd om te vechten of te vluchten. Maar er is ook een toxische stress respons i.e. stress die blijft duren tot lang nadat het gevaar geweken is omdat het ‘alarmsignaal’ in onze hersenen blijft aanstaan.
migraines, darmproblemen, hartkloppingen
Heb je last van terugkerende migraines? Heb je last van darmproblemen? Heb je soms last van heftige hartkloppingen? Heb je last van piekeren? Heb je last van een soort onzichtbare last op je schouders? Heb je last van onverklaarbare pijnen?
Dat is mogelijk te wijten aan chronische stress…
Het begin van een duurzame oplossing voor het chronisch stressprobleem is begrijpen wat er gebeurt in het lichaam (natuurlijk is het ook je dokter te raadplegen!).
de HPA-as – ‘Hypothalamic-Pituitary-Adrenal axis’.
De stress respons in ons lichaam wordt gereguleerd door de zogenaamde HPA-as. Dat is een verwijzing naar de Engelse naam: ‘Hypothalamic-Pituitary-Adrenal axis’. In het Nederlands: Hypothalamus-Hypofyse-Bijnier as.
Hoe zou deze as moeten werken en hoe kan die as verstoord worden, wat tot chronische stress leidt.
een voorbeeld hoe de HPA-as werkt
Laten we veronderstellen dat je in bed ligt en rond 2 uur ’s nachts hoor je plots de trap kraken en dan opnieuw. Je krijgt een ‘adrenaline’ rush. Plots ben je klaar wakker. Dat gebeurt in een fractie van een seconde en het gebeurt voor je kan analyseren wat er mogelijk aan de hand is. Als de overlevingshersenen iets als gevaarlijk evalueren gaat de HPA-as instant in werking. Dat kan je leven redden wanneer je bijvoorbeeld snel moet remmen op de snelweg. Vaak ga je pas daarna je hart voelen bonzen of je voelt je benen trillen of je maag krimpt samen… Waar komt dat vandaan?
De hypothalamus scheidt hormonen af die de hypofyse en de bijnieren activeren. Er wordt dan instant adrenaline en cortisol in het bloed afgescheiden. Cortisol verhoogt de suikerspiegel zodat je meer energie ter beschikking hebt als je moet vechten of vluchten. Adrenaline doet je hart sneller pompen, stuurt meer bloed naar hoofd en ledematen voor snel reageren en haalt tegelijk bloed weg uit ingewanden en seksuele organen want die zijn nu even niet prioritair. Alles wordt door het brein ingezet op ‘overleven’.
Je ligt daar dus in bed met een snel pompend hart, snelle pols, versnelde ademhaling en gespannen spieren: klaar voor actie. Ondertussen heeft ook de denkende cortex de informatie ontvangen en besef je dat je de voetstappen van je tienerzoon hoort die laat thuiskomt. Het lichaam kan nu meteen overschakelen naar de relax en herstel respons dankzij het parasympathische zenuwstelsel. De HPA-as gaat terug in ruststand.
De hele stresscyclus is dus een cirkel met de eerste helft om de vecht- en vlucht respons te activeren en de tweede helft om de rust- en regeneratierespons te activeren.
wanneer ontstaat chronische stress?
Chronische stress ontstaat wanneer de tweede helft van de stressrespons uitblijft: er komt dan geen rust en regeneratie en uiteindelijk worden de bijnieren uitgeput.
Wat weinig mensen weten en begrijpen is dat emoties fysieke reacties zijn. Je voelt een knoop in je maag, je trilt op je benen, je keel gaat dicht, je schouders gaan aanspannen…
Wanneer we emoties zoals angst, verdriet of boosheid niet kunnen verwerken blijft de HPA-as actief. Er blijven stresshormonen in de bloedstroom komen, in kleinere dosis maar wel over lange periodes zonder onderbreking. Niet alleen worden de bijnieren uiteindelijk uitgeput, ook het immuunsysteem wordt verstoord. Afweerstoffen die bijvoorbeeld ontsteking moeten bestrijden bij een fysiek trauma komen nu in het bloed zonder dat er een letsel is om te bestrijden. Die afweerstoffen kunnen nu in plaats van te helen voor schade zorgen aan weefsels en organen. Dat verklaart veel chronische aandoeningen, inclusief auto-immuunziektes zoals reumatoïde artritis, gastritis, huidaandoeningen zoals psoriasis, etc.
Stanford Professor Robert Sapolsky zei ooit ‘De stress respons kan, wanneer stresshormonen constant in de bloedstroom blijven lekken, meer schade veroorzaken dan de stressoren zelf.’
oorzaken: financiële stress, onverwerkte emoties
Zo kan een voortdurende financiële stress op termijn voor allerlei fysieke problemen zorgen (spijsverteringsproblemen, slapeloosheid, seksuele disfunctie…) en zo kan langdurig liefdesverdriet bijvoorbeeld letterlijk het hart aantasten (het zogenaamde ‘gebroken hart syndroom’).
Onverwerkte emoties, zelfs uit de kindertijd, kunnen later in het leven voor de verstoring van allerlei systemen zorgen (zoals blijkt uit een beroemde studie met 17.000 deelnemers van gemiddeld 58 jaar waarbij hun chronische gezondheidsproblemen werden gerelateerd aan negatieve ervaringen uit hun kindertijd – de zogenaamde ACE studie: Adverse Childhood Exeriences Study).
Het gebeurt terwijl je zelf echter niet bewust het verband kunt zien met ervaringen uit je kindertijd.
het lichaam weet, wat het hoofd vergeten is
Dat heeft te maken met ons impliciet geheugen d.w.z. het lichaam weet het nog maar de denkende hersenen kunnen er niet bij. Je ervaart deze impliciete ‘herinneringen’ alleen als emoties en fysieke sensaties d.w.z. zonder mentale beelden van situaties.
Emotionele herinneringen zonder bewuste context in de cortex hebben te maken met de amygdala (de ‘amandelkernen’). De amygdala zorgen niet alleen voor emotionele reacties zoals boos worden als iemand onze grenzen overschrijdt, maar ook voor emotionele herinneringen die niet toegankelijk zijn voor de denkende cortex. Ze worden – wanneer ze actief worden – direct vertaald in lichaamsreacties alsof het gevaar dat er vroeger was er nu weer is. Alleen kunnen onze denkende hersenen (de cortex) dan niet het verband zien met concrete ervaringen. Zo krijg je dus dingen als constante angstigheid, ongecontroleerde woedeaanvallen, blijvend piekeren, etc.
De amygdala hebben een directe invloed op de HPA-as via het sympathische zenuwstelsel. Alle bellen gaan dan rinkelen… De amygdala kunnen de evaluerende functie van de cortex compleet overslaan en stressreacties veroorzaken die in relatie tot de huidige context nergens op slaan. Omdat veel artsen jammer genoeg dit soort informatie missen, rest hen niets anders dan fenomeenbestrijding…
Oude emoties leren verwerken en loslaten is werkelijk iets van levensbelang (naast natuurlijk ook dingen zoals gezond eten, sporten, tijd nemen voor regeneratie etc.)
en de oplossing?
Basiskennis en basistechnieken van loslaten kun je leren tijdens de eendaagse workshop ‘Leren loslaten’.
Reeds meer dan 1500 mensen namen deel in NL en BE. Zoals bijvoorbeeld Ingrid Hartman. Ze schreef een maand na de workshop:
Wat heb ik een rust gekregen na het volgen van de workshop ‘Leren Loslaten’ in Herwijnen. Alsof alles op z’n plek is gevallen. Een echt kadootje! Bedankt nogmaals.
Wil je ook leren loslaten? Zie voor data en locaties: http://lerenloslaten.com
Ik wens je in ieder geval een leven vol gezondheid, geluk en FLOW!
Jan Bommerez, auteur van ‘Minder Moeten Meer FLOW‘, ‘Kun je een rups leren vliegen”?’ en ‘Door de bomen het bos zien’
PS: de workshop ‘Minder moeten, meer flow’ heb ik al een keer bij mogen wonen. De workshop ‘Leren loslaten’ staat voor mij genoteerd op 4 november in Riethoven…